عصر داراب- جلیل سلمان؛ به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان داخلی و خارجی، شهرستان داراب یکی از قدیمی ترین مناطق تاریخی ایران و جهان می باشد. وجود ظرفیت های بکر و ناب تاریخی، این شهر را از دیگر شهرهای ایران کاملاً متمایز نموده و این وجه تمایز را می توان در کثرت منابع تاریخی داراب بوضوح مشاهده نمود. یکی از این آثار ارزشمند نقش شاپور داراب است که تاکنون پژوهشهای فراوانی در خصوص آن انجام گردیده و بعنوان یکی از پر بحث ترین نقوش دوران ساسانی در ایران شناخته می شود. آنچه که در این اثر تاریخی توانسته است نقشی پر رنگ تر از پیروزی ایرانیان بر رومیان ارائه دهد اسب موجود در این اثر تاریخی است.
به گزارش خبرنگار فارس در ساری، اسب کوچک کرانه دریای خزر با پیشینهای در حدود سه هزار سال پیش از میلاد مسیح و نیای بسیاری از اسبان جهان تنها نزدیک به چهار دهه است که مورد شناسایی قرار گرفته است.
کارشناس ارشد حفاظت محیط زیست میگوید: شواهدی مربوط به وجود یک اسب سواری اولیه و همچنین اسبی که متفاوت با اسبهای هند و اروپایی باشد در دست است.
محققان سالها از وجود نقش یک اسب کوچک روی حجاریها در ایران آگاه بودند اما طراحان اغلب این طور تفسیر میکردند که حجاری اسبهای کوچک به دلیل کمبود جا بوده است. در بعضی از موارد این امر ممکن است دلیلی برای به تصویر درآوردن اندازههای متفاوت باشد.
سینا معماری در گفتوگو با خبرنگار فارس میافزاید: همانطور که این روش گاهی برای تمیز موقعیت دو یا چند تصویر به کار میرفته است ولی به ندرت در یک حجاری در مورد تندیسها یا حیوانات رزمی که دارای اندازههای کاملاً متفاوت هستند به کار گرفته شده است.
تخت جمشید و دارابگرد نمونههایی عالی از مورد آخر هستند. در حجاریهای تخت جمشید اختلاف اندازه بین اسب نیسایی و اسبهای کوچک لیدیایی به ۸٫۲۱ سانتیمتر میرسد. با تطابق این مقدار با اندازههای طبیعی، اختلاف قد این دو اسب ۴۰ سانتیمتر است.
وی اعتقاد دارد: در حجاریهای دارابگرد که از زمان ساسانیان به جا مانده نیز اختلاف بین اندازه این اسبها در همین حد بوده است. در آثار به جا مانده از تمدنهای باستانی ماوراءالنهر، ایران، بینالنهرین و حتی مصر تصاویر و مجسمههای از این نوع نژاد مشاهده میشود. اسبچه خزر یا اسب کاسپین، اسب اصیل ایرانی است که با تحقیقات انجام شده ثابت شده جد اغلب اسبان موجود در دنیا بوده و حتی اسبان عرب که از قدیمیترین اسبان دنیا هستند از اسبچه خزر ریشه گرفتهاند.
به گفته این کارشناس، اسبچه خزری از شاهکارهای خلقت و در آفرینش بینظیر است. این حیوان با وجود قدی کوتاه یعنی ۹۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر به یک اسب با تناسب بدنی کامل شباهت دارد که تا بدان روز در دنیا گزارش نشده بود. در تحقیقات گسترده بعدی نام این حیوان به «اسب مینیاتوری دریای خزر» و در نهایت به «اسب کاسپین» تغییر یافت.
معماری میافزاید: اسبی که مطالعات بعدی نشان داد اسب منحصر به فرد، مینیاتور اسب عرب و یکی از مهمترین عناصر زندگی ساکنان دشت خزر بوده است و بدون این اسب فرمانروایی قبایلی چون هند و اروپایی بر استپهای پهناور آسیای مرکزی پایدار نمیماند. این اسب یک اسب اصیل ایرانی است و یکی از هیجانانگیزترین کشفیات اسب در قرن گذشته است و یکی از چهار تیره اصلی اجداد اسبان خونگرم امروزی جهان است.
این پژوهشگر افزود: در انگلستان نیز چندین گله از این اسب قبل از انقلاب فرستاده شد و از آنجا به کشورهای استرالیا، نیوزلند و حتی ژاپن و فرانسه نیز برده شد. این کشور توانسته است انجمن بینالمللی اسب خزر را ثبت کند. از آنجایی که این اسب قابلیت فراوانی در سوارکاری و پرش دارد مورد توجه محافل اقتصادی و ورزشی دنیا قرار گرفته است.
اسب کاسپین اصیلترین خون اسب را در دنیا دارد و سر آن در بیرون از مرزهای ایران ۳۰ هزار دلار معامله میشود. بازیابی این نژاد توسط خانم لوئیز فیروز در سال ۱۹۶۶ میلادی انجام گرفت و پیرو آن در سال ۱۹۷۱ میلادی انجمن کاسپین در انگلیس تشکیل شد و پس از انتقال نمونهها به کانادا، اروپا و زلاندنو انجمن کاسپین در آمریکا آغاز به کار کرد.
وی تصریح کرد: سال ۱۹۹۱ میلادی نیز اولین کنگره بینالمللی اسب خزر با حضور پرورشدهندگانی از استرالیا، انگلیس و ایران در هوستون تگزاس برگزار شد. با توجه به اینکه کنگره ملی اسب خزر در بیرون کشور ما برگزار میشود، انگلیسیها با افتخار از تولید و ثبت ۷۰۰ سر از اسبهای کاسپین خبر میدهند و انجمنهای اسب کاسپین در نیوزلند، استرالیا، آمریکا و انگلستان به ثبت رسیدهاند و در کشور ما پرداختن به این اسب بهطور جدی پیگیری نمیشود. از طرفی صادرات اسب نیاز به قرنطینه اسب دارد که در حال حاضر کشور ما مجهز به این امکانات نیست.
بررسی های تاریخی نیز نشان میدهد که سرزمین پرآوازه دارابگرد یکی از مناطق پرورش اسب های ایرانی بوده است. دیرینه ترین ردپا از این اسب ۶۰۰۰ ساله در نقش شاپور داراب است که همواره مورد توجه محققان بوده است. مؤلف کتاب« مجمل التواریخ» نام پیشین دارابگرد را «اسبان فرکان» آورده است که دلیل کاملاً روشنی بر وجود اسبان فراوان در این خطه از ایران می باشد.
به روایت فردوسی در شاهنامه، «داراب» در حین یله دادن اسب های خود به دریایی ژرف می رسد و دستور می دهد تا شهری به نام داراب گرد در آن نقطه بنا شود.
مؤلف کتاب «سفرکننده مدرن» به نقل از شاهنامه فردوسی می نویسد: ” داراب دستور داد شهری ساخته شود و هنگامی که دیوارهای آنرا گرد ساختند ، داراب-گرد نام نهاد”. وی نام سرزمینی را که داراب شاه با اسب بر آن قدم نهاده بود را « سرزمین اسپان فرگان یا چراگاه- اسب» می نویسد.
دارا پسر بهمن نخستین پادشاهی است که راههای چاپاری را بنیاد نهاد و اسبانی دم بریده برای آن راه ها تعیین کرد و آنها را « برید دم» (برید دنب) خواندند، در تعریب کلمه ، جزء دوم را انداخته ، « برید» گفتند.
نویسندگان کتاب« تاریخ طبیعی اسب»، «چارلز همیلتون» و «کنراد گسنر» در صفحه ۱۰۸ کتاب خود آورده اند:” کسانی از مرکز پرورش اسب در اسپان فرجان در نزدیکی داراب در ایران به همان اندازه ناشناخته هستند.”
همچنین، در زمان عبور هیئت پرتغالی از داراب برای دیدار با شاه اسماعیل صفوی نیز به پرورش اسب در مناطقی نظیر «فرگ» و «خیر» اشاره شده است که نشان از رونق این موضوع در آن زمان می دهد.
ثبت دیدگاه